خلاصه نویسی یا مایند مپ چیست؟

مزایای خلاصه نویسی و مایند مپ زمانی مشخص می‌شود که در زمان مطالعه یک مطلب حساس و مهم دچار سردرگمی می شویم. مطالب در ذهن ما به صورت آشفته قرار می گیرد و تمامی جزییات مطلب مورد نظر را نمی توانیم به حافظه بسپاریم. در این جور مواقع ذهن ما شبیه یک کمد لباس در هم و بر هم می شود که برای پیدا کردن یک جفت جوراب باید کل کمد را دوباره به هم بریزید و با آشفتگی آن را پیدا کنید.

همانطور که برای نظم دادن به کمد لباس ها و یا وسائل آشپزخانه و وسائل محیط کار خودتان از نظم دهنده ها و قفسه ها استفاده می کنید؛ برای نظم بخشیدن به ذهن خود نیز باید از ابزار خلاصه نویسی استفاده نمایید. در ادامه این مطلب سعی داریم تا به شما بگوییم که خلاصه نویسی چیست؟ و اصول خلاصه نویسی را به شما آموزش دهیم.  

خلاصه نویسی چیست؟

خلاصه نویسی یا مایند مپ( mind map) که نام جدید خلاصه نویسی می باشد؛ به ذهن ما نظم می دهد. در اصل در خلاصه نویسی باید جزییات مهم و ضروری یک مطالب را با دسته بندی یادداشت کنید. هدف از خلاصه نویسی دوباره نویسی یک مطلب نیست. بله قرار است مثلا یک مطالب و یا کتاب و یک فصل از کتاب تبدیل به یک برگه کوچک شود که در یک نگاه بتوانید تمامی مطالب را در ذهن خود مرور کنید. 

خلاصه نویسی موجب تثبیت مطالب در حافظه شما می شود چرا که هر مرتبه نوشتن یک مطلب، معادل 8 بار خواندن؛ تثبیت ذهنی ایجاد می کند. اما متاسفانه خیلی از افراد در زمان خلاصه نویسی تمامی مطالب را دوباره یادداشت می کنند و برخی نیز به قدری نکات کمی را دسته بندی می کنند که در زمان مرور نمی توانند به خلاصه نویسی خودشان، اطمینان کنند و دوباره کتاب را مطالعه می کنند. 

خلاصه نویسی و یا همان مایند مپ موجب نظم ذهنی می شود، مطالب را در ذهن ما تثبیت می کند و موجب افزایش تعداد دفعات تکرار و مرور می شود. بنابراین لازم است تا خلاصه نویسی نوین (mind map) را آموزش ببنید و در مطالعه خودتان از آن استفاده نمایید. 

چگونه خلاصه نویسی کنیم؟

خلاصه نویسی اصولی دارد که باید رعایت شود. آموزش خاصه نویسی اصلا آسان  نیست. اگر می خواهید بدانید که چگونه خلاصه نویسی کنیم؟ در ابتدا باید این مطالب را به صورت کامل و دقیق مطالعه کنید و سپس چندین مرتبه تمرین کنید تا بتوانید مایند مپ را به خوبی آموزش ببنید و نقشه کشی ذهنی انجام دهید. در ابتدا قبل از آموزش خلاصه نویسی باید اصول خلاصه نویسی را بدانید و سپس وارد مرحله آموزش شویم.

اصول خلاصه نویسی

خیلی از دانش آموزان و دانشجویان از خلاصه نویسی می ترسند. چرا که علاوه بر زمان بر بودن؛ ممکن است خلاصه آنها کارآمد هم نباشد. اما اگر اصول خلاصه نویسی را رعایت کنیم می توانید بهترین روش خلاصه را یاد بگیرید. اصول خلاصه نویسی عبارتند از :

1) نوع درس خود را مشخص کنید

تمامی مباحث و دروس به یک شکل خلاصه نویسی نمی شوند. در ابتدا باید مشخص کنید که درس شما تمرینی است یا حفظی و یا خواندنی. دروسی مانند ریاضی و فیزیک جز دروس تمرینی به حساب می آیند. خلاصه نویسی دروس تمرینی نباید خیلی زیاد باشد. دروسی مانند زیست و دینی  و تاریخ و جامعه شناسی و … جز دروس خواندنی به حساب می آیند. خلاصه نویسی در یک برگه جداکانه برای این درس ها کاملا اشتباه است.

چرا که دوباره نویسی کتاب درسی می شود. علت این است که تمامی نکات این دروس مهم هستند. علاوه بر آن، نکات مهم کتاب های کمک درسی نیز باید به خلاصه نویسی اضافه شود و هر چه خلاصه شما و نقشه کشی ذهنی شما بیشتر شود؛ حوصله مرور مجدد آن را نخواهید داشت. بر اساس همین موضوع mind map ونقشه کشی ذهنی یک روش نوین در خلاصه نویسی محسوب می شود. دروس حفظی نیست روش مخصوص به خود را دارند. بنابراین در ابتدا باید نوع درس خود را مشخص کنید. 

2) از 2 الی 3 رنگ استفاده کنید

یکی از دلایلی که نوشتن خلاصه از یک مطلب زمانبر می شود؛ استفاده از تعدد زیاد مداد و خودکار های رنگی است. بهتر است در خلاصه نویسی خود از 2 الی 3 رنگ استفاده نمایید. عنوان های اصلی با رنگ قرمز، عنوان های فرعی و جزییات با رنگ آبی و نکات خیلی ریز با رنگ مشکی و یا سبز نوشته شود. خلاصه نویسی تک رنگ و یا استفاده از رنگ های زیاد و متنوع اشتباه می باشد. 

3) از شکل ها و فلش ها استفاده نمایید

خلاصه نویسی بدون استفاده از شکل و نماد یک خلاصه بدون کاربرد می باشد. یکی از راهکار های ماندگاری بیشتر مطالب در حافظه، استفاده از حافظه تصویری می باشد. بنابراین در خلاصه نویسی خود از شکل ها و فلش ها استفاده نمایید تا با استفاده از حافظه تصویری مطالب در ذهن شما تثبیت شود. 

4) از کلمات مختصر استفاده نمایید

چهارمین اصل در خلاصه نویسی، این است که از کلمات مختصر استفاده نمایید. یعنی نیازی به نوشتن فعل ها، حروف اضافه و .. نمی باشد. مثلا به جای کلمه افزایش می توانید از فلش رو به بالا استفاده کنید و یا به جای کلمه کاهش از فلش رو به پایین. تصویر زیر یک نمونه اختصار نویسی در نقشه کشی ذهنی می باشد. 

همانطور که مشاهده کردید از فلش ها در خلاصه نویسی استفاده کردیم و با اختصار نویسی یک جمله را تبدیل به 3 کلمه کردیم. اینکار ماندگاری مطلب در حافظه را نیز افزایش می دهد. فقط کافی است تا چندین مرتبه تمرین کنید تا تبدیل به یک مهارت در ذهن شما شود. 

آموزش خلاصه نویسی

حال بعد از آشنایی با اصول خلاصه نویسی، نوبت به آموزش خلاصه نویسی می رسد. در این مرحله برای هر درس یک روش خلاصه نویسی وجود دارد که هر کدام را جداگانه آموزش خواهیم داد. بهترین روش خلاصه نویسی، استفاده از آموزش های زیر می باشد. همانطور که گفتیم این مرحله آموزش می باشد و هر آموزشی نیاز به تمرین و تکرار دارد. بنابراین این روش های خلاصه نویسی را برای هر درس چندین مرتبه تمرین کنید تا بتوانید از تمامی مباحث و درس های خود یک نقشه ذهنی و یا همان مایند مپ (mind map) تهیه نمایید. 

روش خلاصه نویسی دروس تمرینی

هر درسی که دارای اعداد و ارقام و محاسبه باشد، جز دروس تمرینی محسوب می شود. روش خلاصه نویسی دروس تمرینی شامل نمودار درختی است. برای خلاصه نویسی دروس تمرینی یک برگه بردارید و به هیچ عنوان در کتاب و یا جزوه خلاصه نویسی نکنید چرا که مطالب را پراکنده یاد خواهید گرفت. عنوان درس و مبحث خود را با خودکار قرمز در بالای صفحه بنویسید. سپس از عنوان اصلی یک فلش بکشید و عنوان های جزیی کتاب را وارد نمایید. سپس در جلوی هر زیر عنوان، فرمول های مهم و نکات مهم مربوط به هر فرمول را با اختصار نویسی، یادداشت کنید. 

روش خلاصه نویسی دروس خواندنی

دروسی که فقط با مطالعه باید آنها را آموزش ببینید، دروس خواندنی محسوب می شوند. دروسی مانند زیست، دینی، جامعه، فلسفه و منطق و تاریخ و … روش خلاصه نویسی دروس خواندنی، حاشیه نویسی در کتاب درسی می باشد. حاشیه نویسی، بهترین روش خلاصه نویسی برای دروس خواندنی است. چرا که این مباحث دارای نکات بسیاری است که اگر بخواهید همه آنها را در یک برگه یادداشت کنید؛ هم زمان بر است و هم دوباره نویسی می شود و حتی ممکن است یک نکته مهم جا بماند و شما را دچار وسواس مطالعاتی کند.

بنابراین در این روش خلاصه نویسی، عنوان های مهم هر پاراگراف را با یک کادر قرمز رنگ مشخص کنید و سپس نکات ریز پاراگراف مورد نظر را مشخص کنید و با استفاده از روش های کد گذاری، مطالب را به خاطر بسپارید. به مثال زیر توجه کنید:

هدفمندی در جهان آفرینش

تمامی مخلوقات این جهان بر اساس یک هدف مشخص آفریده شده اند. این ویژگی حکمت خداوند را به ما نشان می دهد و در این زمینه آیه و خلقنا السماوات و الارض و ما بینهما الا بالحق، نشانه هدفمندی جهان خلقت می باشد.

این متن بخشی از کتاب دینی سال دهم می باشد. برای بهترین روش خلاصه نویسی این متن در ابتدا باید عنوان را با یک کادر قرمز مشخص کنید. سپس دور کلمه کلیدی خط بکشید و مطلب را به این شکل کد گذاری کنید. هدفمندی وحکمت خداوندو آفرینش حق همگی حرف ح و یا ه دارند.

روش خلاصه نویسی دروس حفظی

مباحثی مانند لغات عربی و ادبیات و زبان، فرمول های ریاضی و فیزیک و شیمی، تاریخ ادبیات و ارقام تاریخی مانند تاریخ تولد و تاریخ جنگ جهانی و .. از مباحث حفظی در مطالعه می باشند که هیچ راهی جز حفظ کردن ندارد. روش خلاصه نویسی دروس حفظی عبارتست از فیش نویسی. در این روش خلاصه نویسی داوطلب باید یک برگه دفتر خود را به قطعات کوچک تقسیم کند و روی هر برگه یک لغت و یا فرمول را بنویسد. فیش نویسی های خود را در یک جا مدادی و یا جعبه قرار دهید و در زمان های بلا استفاده خود آنها را مرور کنید. در اصل بهترین روش خلاصه نویسی دروس حفظی، استفاده از فیش نویسی می باشد. 

خلاصه نویسی کنکور

حال که اصول خلاصه نویسی را متوجه شدید و انواع روش های خلاصه نویسی را آموزش دیدید؛ حتما برای کنکور خود خلاصه نویسی انجام دهید. خلاصه نویسی کنکور بهترین راه برای ماندگاری مطالب درحافظه می باشد. در زمان مطالعه برای آزمون سراسری، هر چه تعداد دفعات تکرار و مرور شما بیشتر باشد؛  یادگیری مطالب نیز بیشتر می شود. برای همین امر خلاصه نویسی کنکور، کمک می کند که حجم مطالب درسی خود را کم کنید و بتوانید تعداد دفعات تکرار و مرور خود را افزایش دهید. همچنین همانطور که گفته شد نیز، هر مرتبه نوشتن معادل 8 بار خواندن و مطالعه، تثبیت ذهنی در حافظه ایجاد می کند. بنابراین از بهترین روش های خلاصه نویسی کنکور غافل نشوید. 

همچنین استفاده از مایند مپ (mind map) و نقشه کشی ذهنی، می تواند سرعت مطالعه شما را افزایش دهد و به تقویت حافظه شما نیز کمک می کند.